19.11.2018
Όλοι συμφωνούν ότι, την ώρα που η Exxon αρχίζει διερευνητικές γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου, το κλειδί των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο το κρατούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Η.Π.Α. είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στη Μεσόγειο και ο περίφημος 6ος στόλος τους συνεχίζει να έχει μεγαλύτερη δύναμη πυρός από ότι όλα τα παράκτια κράτη της περιοχής μαζί. Οι Η.Π.Α. ενδιαφέρονται πρωτίστως για την ανακάλυψη και την αξιοποίηση νέων ενεργειακών κοιτασμάτων, τα οποία θα μειώσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Γι’ αυτό και έχουν δει με πολύ θετικό μάτι τη συνεννόηση Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου.
Θεμέλιο αυτής της συνεννόησης υπήρξε η κατανόηση που έδειξαν η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ στο πραξικόπημα του 2013, το οποίο έφερε στην εξουσία τον σημερινό ισχυρό άνδρα της Αιγύπτου, στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι, και, αντίστοιχα, οι αποστάσεις που είχαν πάρει από τη σύντομη διακυβέρνηση των «Αδελφών Μουσουλμάνων» που προηγήθηκε. Αντίθετα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στήριξε τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» μέχρι τέλους, προσέφερε άσυλο στην Τουρκία σε πολλά υψηλόβαθμα στελέχη τους και κατήγγειλε τον Σίσι ως τύραννο, ακόμα και μετά την εμπέδωση της εξουσίας του και παρά τα ισχυρά λαϊκά ερείσματα που διαθέτει.
Με άλλα λόγια, οι επιπλοκές της Αραβικής Άνοιξης σύσφιξαν τις σχέσεις και δημιούργησαν έναν φιλο-αμερικανικό άξονα στην περιοχή, ο οποίος, πέρα από τις τέσσερις όμορες χώρες, εκτείνεται δυτικά και περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Ένωση και ανατολικά τους Κούρδους καθώς και την Ιορδανία, τη Σαουδική Αραβία και, εν γένει, τα συντηρητικά αραβικά καθεστώτα εκτός από το Κατάρ. Η σημασία του άξονα αυτού για τις Η.Π.Α. ενισχύθηκε από την εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία και τη συνεχιζόμενη αστάθεια σε μια σειρά από χώρες της περιοχής, όπως το Ιράκ, που επιτρέπει στο Ιράν να αυξάνει την περιφερειακή επιρροή του.
Η Τουρκία βρέθηκε απέξω από αυτόν το νέο γεω-στρατηγικό συσχετισμό, και, σήμερα, τον παρακολουθεί με μεγάλη αμηχανία. Οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο του Σίσι και τη Σαουδική Αραβία συνεχίζουν να δοκιμάζονται, ενώ τα όποια κέρδη των Κούρδων προκαλούν την οργή της Άγκυρας, που συνεχίζει να διατηρεί αναβαθμισμένες σχέσεις με το Ιράν και, κυρίως, τη Ρωσία, σε ευθεία αντίθεση με τους δυτικούς σχεδιασμούς.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αναγνωσθεί μια πολύ σημαντική έκθεση που δημοσιεύτηκε από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των Η.Π.Α., το περίφημο Council on Foreign Relations, το οποίο αποτελεί την πιο έγκυρη έκφραση του αμερικανικού κατεστημένου σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Η έκθεση δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες και υπογράφεται από τον Steven A. Cook. Την έκθεση προλογίζει ο ίδιος ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, Richard N. Haas, ο οποίος, στο παρελθόν, υπήρξε επικεφαλής του στρατηγικού σχεδιασμού του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών και θεωρείται ένας από τους διανοητές με τη μεγαλύτερη επιρροή στα ζητήματα αυτά.
Η έκθεση αυτή, που θα την παρουσιάσουμε αύριο και μεθαύριο, περιγράφει μια ριζική αλλαγή της στάσης των Η.Π.Α. έναντι της Τουρκίας, αφού η τελευταία δεν θεωρείται πια φίλη της Αμερικής. Με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Το μέλλον των Αμερικανο-Τουρκικών Σχέσεων: Ούτε εχθρός ούτε φίλη», η έκθεση αξίζει να διαβαστεί με ιδιαίτερη προσοχή από όλους όσους ενδιαφέρονται για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην κρίσιμη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και, ιδίως, από τους Έλληνες αναλυτές και σχεδιαστές της εξωτερικής μας πολιτικής.