Σαν σήμερα, στις 11 πμ στις 11 Νοεμβρίου του 1918, τέθηκε σε εφαρμογή η Ανακωχή της Κομπιέν (Compiègne) που είχε υπογραφεί κάποιες ώρες νωρίτερα και ουσιαστικά αποτελούσε την πλήρη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, βάζοντας τέλος στις εχθροπραξίες του Α’ ΠΠ.
Ο Α’ ΠΠ συγκλόνισε την Ευρώπη. Το πιο σημαντικό είναι ίσως ότι διαμόρφωσε τις δυο γεωγραφικές περιοχές με τις οποίες γειτνιάζουμε: την Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Στη θέση των 4 μεγάλων αυτοκρατοριών, της Αυστρο-Ουγγρικής, της Ρωσικής, της Γερμανικής και της Οθωμανικής, αναδύθηκαν μια σειρά από εθνικά κράτη ή ομοσπονδίες, όπως η Γιουγκοσλαβία.
Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τη Βρετανία και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν γιορτάζουμε ούτε μνημονεύουμε ιδιαίτερα τον Α’ ΠΠ, όπως κάνουμε, για παράδειγμα, με τον Β’ ΠΠ. Ίσως γιατί, για μας τους Έλληνες, ο Α’ ΠΠ “συνθλίβεται” μεταξύ του θριάμβου των Βαλκανικών Πολέμων που προηγήθηκαν και της Μικρασιατικής Καταστροφής που ακολούθησε. Και, βέβαια, γιατί ο Α’ ΠΠ συνδέθηκε με το τραύμα του Εθνικού Διχασμού που ταλαιπώρησε τη χώρα καθόλη τη μεσοπολεμική περίοδο για να υπερκεραστεί, στη συνέχεια, από το τραύμα του Εμφυλίου.
Ωστόσο, είναι καλό να θυμόμαστε ιδίως τούτο: η διεθνής τάξη που διαμόρφωσε ο Α’ ΠΠ στα Βαλκάνια κατέρρευσε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991 και τους πολέμους που την ακολούθησαν. Σήμερα, παρακολουθούμε την αποδυνάμωση, ίσως και την κατάρρευση της διεθνούς τάξης που διαμόρφωσε στη Μέση Ανατολή, με τους εμφύλιους πολέμους που συγκλονίζουν τον αραβικό κόσμο. Σε αυτή τη Μέση Ανατολή, φιλοδοξεί η Τουρκία να επανέλθει, μετά από 100 χρόνια, ως μεγάλη δύναμη, εις ανάμνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Στο μεταξύ, η ανακωχή του 1918 οδήγησε τον Ιούνιο του 1919 στη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Μια τιμωρητική συνθήκη που δεν θεμελίωσε την ειρήνη, όπως, για παράδειγμα, το Συνέδριο της Βιέννης το 1815, αλλά δημιούργησε το υπόβαθρο για ένα νέο μεγαλύτερο αιματοκύλισμα, λίγα χρόνια αργότερα. Η πρώτη ηττημένη χώρα που την ανέτρεψε (τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920, που αποτελούσε παρακολούθημα του ευρύτερου πανευρωπαϊκού διακανονισμού των “Βερσαλλιών”) ήταν η εθνικιστική Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ, με τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Δέκα χρόνια αργότερα, στη Γερμανία, το 1933, ο Αδόλφος Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία, διακηρύσσοντας ότι επιδιώκει κάτι ανάλογο αλλά, στην ουσία και στην πορεία, προχωρώντας πολύ παραπέρα.
Ο πίνακας είναι του Ιρλανδού William Orpen με τίτλο: “The Signing of Peace in the Hall of Mirrors, Versailles, 28 June 1919”. O Ελευθέριος Βενιζέλος φαίνεται στη δεύτερα σειρά, δεύτερος από αριστερά.
