30.7.2018
To 1904 o Άγγλος Χάλφορντ Μακίντερ δημοσίευσε την εργασία του για το γεωγραφικό κόμβο της ιστορίας και τη θεωρία του περί του γεω-στρατηγικού κέντρου του κόσμου. Σύμφωνα με τον Μακίντερ όποιος ελέγχει την Κεντρική Ασία, δηλαδή την περιοχή μεταξύ των ποταμών Βόλγα και Γιάνγκτσε, ελέγχει το παγκόσμιο νησί της Ευρασίας (Ευρώπη, Ασία και Αφρική) και άρα τον κόσμο.
Ο Μακίντερ θεωρείται πατέρας της γεω-πολιτικής και εισήγαγε την έννοια της Ευρασίας στις διεθνείς σχέσεις. Δεκαετίες αργότερα, η ανάκαμψη της Ρωσίας στη δεκαετία του 2000 και οι συνεπακόλουθες αυξημένες φιλοδοξίες της ηγεσίας της, υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν, επανέφεραν στο προσκήνιο την Ευρασία ως προνομιακό πεδίο επιρροής της Ρωσίας και ως εναλλακτική στη Δύση και την κυριαρχία της. Μάλιστα, ο Ρώσος αναλυτής και ακροδεξιός ακτιβιστής, Αλεξάντερ Ντούγκιν, ηγήθηκε ενός ευρασιατικού κινήματος στη Ρωσία, το οποίο βρήκε και μερικούς οπαδούς και εκτός Ρωσίας, ακόμα και στη χώρα μας.
Φαίνεται, ωστόσο, πως εάν υπάρξει ποτέ η Ευρασία, ως πολιτική και όχι απλώς ως γεωγραφική έννοια, αυτή θα κυριαρχείται όχι από την αδύναμη και δημογραφικά παρακμάζουσα, έτσι κι αλλιώς, Ρωσία αλλά από τον αφυπνιζόμενο δράκο της Κίνας. Η Κίνα έχει ήδη τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο ή την πρώτη, με όρους αγοραστικής ισχύος. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί τον νέο μεγάλο οικονομικό και, κατά συνέπεια, πολιτικό πόλο στην παγκόσμια σκακιέρα.
Πριν μερικά χρόνια, η κινεζική ηγεσία εξήγγειλε και άρχισε να εφαρμόζει το σχέδιο «Belt and Road Initiative» (BRI), ενός νέου δρόμου του μεταξιού για τη διευκόλυνση των θαλάσσιων και χερσαίων μεταφορών και επικοινωνιών μεταξύ της Κίνας και της υπόλοιπης Ευρασίας. Το σχέδιο προβλέπει επενδύσεις που ξεπερνούν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε έργα υποδομών, όπως λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι και σιδηροδρομικές γραμμές. Στο σχέδιο συμπεριλαμβάνεται και η ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά, της μεγαλύτερης κινεζικής επένδυσης στην Ελλάδα.
Η Κίνα διαφημίζει την πρωτοβουλία της ως αναπτυξιακή και αμοιβαία επωφελής. Για την Ελλάδα η ευκαιρία είναι διπλή: αναβαθμίζεται τόσο η γεωστρατηγική της θέση όσο και οι ευκαιρίες για το πανίσχυρο εφοπλιστικό της κεφάλαιο.
Είναι γεγονός ότι ο αποθησαυρισμένος πλούτος της Κίνας ψάχνει επικερδείς ευκαιρίες να επενδυθεί. Η έκρηξη του παγκόσμιου εμπορίου επιβάλει την αναβάθμιση των υποδομών. Οι δυτικές επαρχίες της Κίνας είναι καθυστερημένες και πολιτικά προβληματικές αφού κατοικούνται από μειονότητες και χρήζουν επενδύσεων και οικονομικών ευκαιριών προκειμένου να συγκλίνουν με την αναπτυγμένη ανατολική ακτή.
Πολλές χώρες δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στα δυτικά κεφάλαια για μια σειρά από λόγους, όπως η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, η αναξιοπιστία των δημόσιων οικονομικών τους, η μικρή και απομονωμένη τους αγορά. Γι’ αυτό και βλέπουν με ενδιαφέρον τις κινεζικές πρωτοβουλίες.
Από την άλλη πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει της γεωπολιτικές στοχεύσεις της ανερχόμενης Κίνας. Το βέβαιο είναι α) πως αν υπάρξει Ευρασία αυτή θα είναι περισσότερο κινεζική παρά ρωσική, β) πως η Ρωσία όσο δεν τα βρίσκει με τη Δύση τόσο θα καθίσταται δορυφόρος της Κίνας, γ) πως η Δύση εμφανίζεται σήμερα διασπασμένη και σε σύγχυση, διευκολύνοντας τα κινεζικά σχέδια και δ) πως ο μεγάλος άγνωστος παράγοντας στην εξίσωση είναι η Ινδία, που σε λίγα χρόνια θα είναι η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου.