30.5.2018
Δεν έπρεπε να φθάσουμε εδώ. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε πως το ευρώ θα σφυρηλατούσε όχι μόνο την ευρωπαϊκή ενότητα αλλά και την οικονομική σταθερότητα στην Ευρώπη. Βασίστηκε σε μια μεγάλη ανταλλαγή: οι νότιοι αποδέχτηκαν α) να αποστερηθούν της συναλλαγματικής τους πολιτικής και β) η νομισματική πολιτική να καθορίζεται από μια εντελώς ανεξάρτητη ΕΚΤ, για χάρη των χαμηλών γερμανικών επιτοκίων, και οι βόρειοι αποδέχτηκαν να μοιραστούν το αξιόπιστο νόμισμά τους προκειμένου οι νότιοι να μην μπορούν να ανακτούν την ανταγωνιστικότητά τους με πολιτικές αποφάσεις συνεχών υποτιμήσεων.
Για κάποιο διάστημα, τα πρώτα χρόνια, το ευρώ φάνηκε να λειτουργεί. Μερικές χώρες όπως η Ιρλανδία και η Ελλάδα πέτυχαν μια εντυπωσιακή σύγκλιση με τις αναπτυγμένες χώρες του βορρά. Ύστερα ήρθε η κρίση και, στην ελληνική περίπτωση, η καταστροφή. Το ευρώ αποδείχτηκε κακοσχεδιασμένο και επιρρεπές στα χάδια και στις επιθέσεις, ενίοτε κερδοσκοπικές, των αγορών. Η διάσωση του ευρώ βασίστηκε σε μια υπέρμετρα χαλαρή νομισματική πολιτική. Ο Μάριο Ντράγκι, ο διοικητής της ΕΚΤ, βρέθηκε να καλύπτει το κενό των πολιτικών. Στην ουσία τους αγόρασε χρόνο μέχρι να αντιμετωπίσουν τις δομικές αδυναμίες του κοινού νομίσματος. Για άλλη μια φορά, αυτοί τον σπατάλησαν. Ούτε η Ιταλία μεταρρυθμίστηκε ούτε η Γερμανία τόνωσε την εσωτερική της ζήτηση.
Οι ανισορροπίες παρέμειναν και ο εφιάλτης του πολιτικού ρίσκου σήμερα επανακάμπτει στην ευρωζώνη. Υποτίθεται ότι στις αναπτυγμένες, στις ώριμες αγορές της Δύσης, η οικονομία έχει αυτονομηθεί από την πολιτική και δεν επηρεάζεται από τις εκλογές και τα αποτελέσματά τους. Μέχρι πρόσφατα, οι μεγάλες εταιρίες ανάλυσης πολιτικού ρίσκου ασχολούνταν με τις αναδυόμενες οικονομίες του πρώην Τρίτου Κόσμου. Εκεί η πολιτική παίζει τον κυρίαρχο ρόλο και οι επενδυτές αποζητούν όση περισσότερη γνώση και ανάλυση για να προβλέψουν και να προγραμματίσουν τις επόμενες κινήσεις τους.
Η ιδέα ότι το πολιτικό ρίσκο θα αφορά χώρες των G-7, όπως η Βρετανία και τώρα η Ιταλία, ήταν αδιανόητη. Να που όμως η Ε.Ε. και, ιδίως, το ευρώ έχουν καταστεί μηχανισμοί αποσταθεροποίησης παρά σταθεροποίησης. Η υβριδικότητα του εγχειρήματος, μια ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη υπερεθνική συλλογικότητα χωρίς όμως κοινό κράτος, αφήνει πολλά περιθώρια για εντάσεις και κρίσεις.
Στο παρελθόν αυτές οι κρίσεις έσπρωξαν την Ε.Ε. μπροστά και επιτάχυναν την ενοποίηση. Τώρα τα πράγματα φαίνονται πιο περίπλοκα και δύσκολα. Ήδη, η αντι-ευρωπαϊκή και αντι-ιταλική Λίγκα του Βορρά, φορέας ενός στενόμυαλου τοπικισμού στην άλλοτε πιο φιλο-ευρωπαϊκή χώρα της Ε.Ε., σκαρφαλώνει στο 25% στις δημοσκοπήσεις και εμφανίζεται ως ο μεγάλος νικητής των προσεχών εκλογών στην Ιταλία.